انگیزه در کارکنان با چه روش هایی ایجاد می شود؟

اگر به تازگی متوجه شده اید که مشارکت کارمندان شما در سازمان کم شده است، نامنظم شده اند و یا بهره وری لازم را ندارند، شاید بهتر باشد در مدیریت منابع انسانی خود تجدید نظر کنید. با توجه به اینکه بیش از ۴.۵ میلیون کارمند در نوامبر سال ۲۰۲۲ شغل خود را ترک کردند، بسیاری از شرکت ها در این فکر هستند که برای کاهش هزینه و حفظ کارمندان خود چه کاری می توانند انجام دهند.

حفظ انگیزه کارکنان در محل کار، بخش مهمی از پازل حفظ کارمندان است. بین فرسودگی شغلی، مشکلات تعادل بین کار و زندگی، تورم و … حفظ انگیزه تیم شما می تواند بسیار چالش برانگیز باشد.

خبر خوب برای مدیران این است که همیشه افزایش دستمزد و ترفیع تنها ابزارهای ایجاد انگیزه نیستند. برای افزایش انگیزه کارمندان نباید حتما کار پیچیده، سخت و یا پرهزینه انجام دهید. گاهی اوقات، ساده ترین کارها هم تاثیر بسیاری در روحیه افراد سازمانتان دارد.

در این مطلب از مجله اقیانوس آبی حول محور انگیزه بخشی به منابع انسانی به سوالات زیر پاسخ خواهیم داد:

1. انگیزه چیست و چرا انقدر اهمیت دارد؟
2. چه عواملی بر میزان انگیزه انسان ها موثر است؟
3. برای ایجاد انگیزه در کارمندان چه عواملی تاثیرگذار هستند؟
4. مدیر منابع انسانی برای ایجاد انگیزه در کارمندان چه باید بکند؟

تعریف انگیزش

انگیزه را می‌توان به عنوان میل یا انگیزه ای که یک فرد برای انجام کار دارد تعریف کرد. به عنوان مثال، هنگام مواجهه با یک کار، این انگیزه است که تعیین می کند آیا یک فرد خاص آن کار را مطابق با الزامات انجام می‌دهد یا خیر. برای تفهیم بهتر آن تمام تعاریف مشابه را در زیر آورده‌ایم:

• انگیزه میزان تمایلی است که یک فرد برای انجام کاری دارد.
• زمانی که ما با یک کار روبرو می شویم، انگیزه انجام آن تعیین می کند که آن را انجام بدهیم یا نه.
• انگیزه احساسی است که براساس آن، فرد نسبت به کار یا فعالیت خاصی عمل یا رفتار می کند.
• انگیزه یک فاکتور روانشناسی انسانی است که فرد را به رفتارهای خاصی سوق می دهد یا سوق نمی دهد. وقتی انگیزه مثبت باشد، فرد خوشحال، پرانرژی و مشتاق انجام وظایف است و هنگامی که انگیزه منفی باشد، فرد دچار بی روحی، غم، بی حالی و بدبینی می شود.

عوامل موثر بر سطح انگیزه افراد

عوامل مختلفی بر رفتار، نگرش فرد و همچنین سطح انگیزه او تأثیر می گذارند:

1. عوامل ذاتی:
   این عوامل از درون شخص برای انجام یک کار یا رسیدن به یک هدف خاص نشئت می گیرد و باعث حرکت فرد می شود. مثلا برای پذیرش اجتماعی، رفع نیازهای بیولوژیکی مثل غذا خوردن و … انگیزه ذاتی موثر است.
2. عوامل خارجی:
   نیروها یا پارامترهای خارجی که فرد را برای انجام کاری هدایت می کنند، عوامل انگیزه بخش خارجی هستند. برخی از افراد یا سازمان ها به فرد انگیزه می دهند تا برای رسیدن به اهداف خاصی سخت تلاش کند. از انگیزه های بیرونی می توان به پاداش مالی، قدردانی، ارتقا، مجازات، تنزل مقام و … اشاره کرد.
3. انگیزه مثبت:
   این نوع انگیزه با ارائه تقدیرها و پاداش های مثبت، فرد را ترغیب به انجام کاری می کند.
4. انگیزه منفی:
   زمانی که از ترس و تهدید به عنوان یک پارامتر برای انجام کار استفاده می شود، به آن انگیزه منفی گفته می شود، مثل تنزل قدرت، کاهش منافع، پس گرفتن پاداش و … .

بیشتر بخوانید: مدیریت خود، اولین قدم مدیریت منابع انسانی

اهمیت انگیزه دادن به کارمندان

چند دلیل کلیدی وجود دارد که چرا انگیزه بخشی به کارمندان باید بخشی از فرهنگ شرکت شما باشد:

1. افزایش بهره وری
2. بهتر شدن تعامل و روحیه کارکنان
3. حفظ کارمندان ارزشمند
4. جذب استعدادهای برتر
5. کمک به پرسنل برای رسیدن به اهداف شرکت و فراتر از آن
6. تشویق افراد به کار تیمی و همکاری
7. ایجاد و تقویت روحیه منابع انسانی

پس برنامه ریزی کنید و کاری کنید تا از کارمندان شما به خاطر تلاش سختشان قدردانی شود. وقتی انگیزش کارمندان را جدی بگیرید، نه تنها به کارمندان خود کمک کرده اید، بلکه در نهایت به خودتان و به هدف نهایی کسب و کارتان نیز کمک کرده اید.

چهار عامل ایجاد انگیزه در کارمندان

انگیزش یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر رفتار و عملکرد افراد در سازمان است. ایجاد انگیزه در کارمندان، یکی از وظایف مدیر منابع انسانی در محل کار است.

یک مدیر باید عوامل موثر بر سطح انگیزه کارکنان را بشناسد تا بتواند آن را در کارمندان خود به وجود بیاورد. شناخت فاکتور های مهمی مانند نیازها، خواسته ها، روابط  و … می تواند به مدیر منابع انسانی در این راه کمک کند.

باانگیزه نگه داشتن کارمندان، از بزرگترین چالش های شرکت ها است. اطمینان از اینکه آن ها در محیط کار دارای بازدهی بالایی هستند و به دستیابی به اهداف شرکت کمک می کنند، بزرگترین نگرانی مدیران است. انگیزه مثبت در بین کارمندان به پیشبرد کسب و کار کمک می کند و باعث افزایش خلاقیت می شود.

در هر سازمان چهار عامل به همراه سه ضمیمه وجود دارد که باعث افزایش سطح انگیزه‌ کارمندان می‌شود در ادامه با گروه اقیانوس آبی همراه باشید:

عامل اول: شیوه رهبری

شیوه رهبری به اهداف، خواسته‌ها، افراد تیم و محیط بیرونی سازمان بستگی دارد. انواع شیوه های رهبری عبارتند از:

• رهبری در یک گروه ضربت یا سازمان آتش‌نشانی: مستبدانه و مستقیم
• رهبری در مدیریت سنتی: از بالا به پایین
• رهبری در مدل دانشگاهی: مدیر به دلیل قابلیت‌های علمی و مهارت بر همکارانش مدیریت می‌کند.
• رهبری به سبک گفتاری: اغوا کردن و شرکت دادن در کارها

عامل دوم: شیوه پاداش دهی

مایکل لوبوئف در کتاب “بزرگ‌ترین قاعده مدیریت در دنیا” می‌گوید: هر که پاداش بگیرد کار می‌کند! پاداش بیشتر برابر است با کارآیی بیشتر و پاداش کمتر، مجازات و تائید نکردن کارمندان برابر است با کار آیی کمتر. یکی از شیوه های پاداش دهی می تواند افزایش حقوق باشد.

عامل سوم: حال و هوای سازمانی

آیا شرکت شما مکانی مناسب برای کار کردن است؟ این حال و هوا از سمت مدیریت به‌طور مستقیم القا می‌شود. در رابطه باحال و هوای سازمانی، شرکت IBM سه هسته ارزشمند برای خود تعریف کرد و همه تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌های شرکت را بر اساس آن سه هسته پیاده‌سازی کرد:

1. محصولات فوق‌العاده
2. خدمات‌دهی بسیار مطلوب به مشتری
3. احترام به تک‌تک افراد: حتی در صورت اشتباه، هیچ‌کس اجازه توهین یا بی‌احترامی به هیچ‌کسی را ندارد.

این حال و هوای سازمانی مسلماً باعث ایجاد انگیزه و حس رضایت از محیط کار در کارمندان خواهد شد.

عامل چهارم: ساختار شغلی

برخی از حرفه‌ها ذاتاً انگیزه ساز، نیازمند به خلاقیت و ابتکار، نیروی تخیل و انرژی فراوان هستند. فرصت های پیشرفت شغلی تأثیر مثبتی در انگیزه هر شخص دارد. اگر فردی بداند مسیر آینده و شغلی او ایمن است، تمایل دارد با اشتیاق بیشتری کار کند.

3R انگیزه ساز

علاوه بر چهار عامل انگیزه ساز بالا، 3R انگیزه ساز نیز در تمام سازمان‌ها و حرفه‌ها برای انگیزه دادن استفاده می شوند:

1. پاداش Reward
   پاداش باید به کارمندانی تعلق گیرد که طرحی را با موفقیت به پایان رسانده و آن را به سمت سوددهی سوق داده است. ارشدیت، سابقه بیشتر، تحصیلات، اتصال به مدیران و … هیچ‌کدام نباید عامل اعمال پاداش باشند. کارمندان در سازمان‌های عملکرد محور و کارآیی محور سطح انگیزه و کارآیی بیشتری نسبت به سازمان‌های روابط محور و بر اساس نفوذ دارند.
   دو نوع پاداش وجود دارد:
   ۱. محسوس: پول ،مرخصی و دیگر پاداش‌های مادی ( البته نه به‌صورت مرتب که باعث کشته شدن انگیزه نشود.)
   ۲. نامحسوس: تقدیرنامه، لوح و یا پرداخت هزینه تحصیل
2. شناخت Recognition
   شناخت یعنی به رسمیت شناختن کارمندی که به‌خوبی از پس‌کارش برآمده باشد. بیشترین علت نارضایتی کارمندان وقتی است که کارمندی می‌گوید: من تمام تلاشم را برای انجام کار انجام داده‌ام و به نتایج مثبتی هم رسیده‌ام و به‌سختی کار می‌کنم، ولی هرگز به چشم مدیرم نمی‌آیم و کارهایم دیده نمی‌شود.
   به رسمیت شناخته شدن از سمت مدیر به معنی سعی در تکرار موفقیت است.
3. تقویت Reinforcement
   تقویت یکی از مؤثرترین شیوه‌های ایجاد انگیزه در کارمندان است. هر چه به کارمندانتان بیشتر جایزه بدهید، آن ها را تائید کنید و به رسمیت بشناسید، نوع رفتارشان را تقویت می کنید که شما و سازمانتان را به موفقیت نزدیک‌تر خواهد کرد.

وظایف مدیریت منابع انسانی برای ایجاد انگیزه

در ادامه وظایف مدیریت منابع انسانی برای ایجاد انگیزه آورده شده است:

۱. ایجاد انگیزه در کارمندان با قدردانی کردن

قدردانی از کارمندان تا حد زیادی به آن ها انگیزه می دهد. به زبان ساده، هرچه مشارکت آنها را بیشتر بشناسید، انگیزه بیشتری برای مواجهه با چالش های جدید پیدا می کنند. هر کارمندی از شناخته شدن در محل کار لذت می برد.

وقتی بدانند که زحمات آنها مورد توجه قرار می گیرد، احساس انگیزه می کنند تا به خوبی کار خود را انجام دهند. شرکت گوگل نمونه بارز از بهترین محل ها برای کار و بالاترین رضایت کارمندان است.

با تشکر از کارمندان خود برای کارهایی که انجام می دهند، به صورت حضوری یا کتبی یا هر دو قدردانی خود را نشان دهید. برخی از آن ها پاداش هایی مانند پول یا حتی هدیه را ترجیح می دهند، بنابراین می توانید مهمانی برگزار کنید و چند هدیه کوچک برای کارمندان خود تهیه کنید. با صداقت به کارمندان خود بفهمانید که تلاش آنها برای شرکت چقدر اهمیت دارد.

۲. جشن گرفتن موفقیت های سازمانی

جشن گرفتن روز تولد یکی از کارمندان یا سالگرد تاسیس شرکت یا اتمام موفق یک پروژه راهی عالی برای حفظ انگیزه منابع انسانی و ایجاد حس ارزشمندی در آنها است. راه های زیادی برای جشن گرفتن در محل کار وجود دارد.

شما با جشن گرفتن موفقیت افراد، به کارمندانتان نشان می دهید که موفقیت آن‌ها در محل کار شناخته شده و مورد قدردانی قرار گرفته است و آن‌ها برای رسیدن به نقطه عطف بعدی در آینده الهام و انگیزه می گیرند. هم چنین با جشن گرفتن مناسبت های مختلف، روزمرگی را از سازمانتان حذف می کنید و به منابع انسانی خود انرژی می دهید.

۳. داشتن یک برنامه ورزشی مداوم

برنامه های ورزشی و رقابتی یک راه عالی برای حفظ انگیزه کارکنان و بهبود حال روحی آن ها است. مثلا می توانید یک سالن والیبال رزرو کنید. یا مثلا با یک سالن ماساژ قرارداد ببینید و به کارمندانی که بهتر عمل کرده اند، ماهیانه کارت هدیه دریافت ماساژ بدهید.

هم چنین می توانید یکی از روزهای ماه را در سازمان خودتان به عنوان روز بازی انتخاب کنید و هر ماه یک بازی و ورزش را انتخاب کنید. تاثیر این کار در ایجاد روحیه و فضای رقابتی سالم در بین کارمندانتان بسیار زیاد است.

۴. حفظ ارتباط با کارمند

مدیر منابع انسانی می داند که کارمندان مهم ترین جنبه در موفقیت هر کسب و کار هستند و یک بار مصرف نیستند. هرچه کارمندان شما در کار شادتر باشند، جریان کسب و کار شما کارآمدتر خواهد بود. شما نباید از کارمندان خود فاصله بگیرید، بلکه باید ارتباط آزادانه با آنها داشته باشید و مهم تر از همه، هنگام برقراری ارتباط شفاف باشید.

درک این نکته که کارمندان صرفاً وسیله ای برای رسیدن به هدف نیستند، خیلی مهم است. اگر کارمندان شما بدانند که می توانند آشکارا با شما صحبت کنند و مشکلات احتمالی یا مسائل خود را در میان بگذارند، بدون اینکه با عواقبی روبرو شوند، هنگام کار احساس راحتی بیشتری می کنند.

برای اینکه بتوانید با هر کدام از کارمندان خود درست برخورد کنید، ابزار DISC در رفتارشناسی می تواند بسیار به شما کمک کند.

۵. هدف دادن به کارمندان

یافتن هدف خوب از تلاش برای رسیدن به آن سخت تر است. اگر به کارمندان خود هدفی اختصاص بدهید، ایجاد انگیزه در آن ها آسان تر شده و موفقیت آن ها بیشتر خواهد شد. با یک هدف مشخص، آن ها به راحتی چشم انداز شرکت را درک می کنند و مشتاقانه به دنبال انجام وظایف خود و موفقیت سازمان هستند.

بیشتر بخوانید: ویژگی های هدف کسب و کار

۶. آموزش کارمندان

آموزش پرسنل و یادگیری آن ها یکی از مهم ترین ابزارهای تشویق بهبود عملکرد و افزایش انگیزش کارکنان است. این نیز نوعی شناخت و قدردانی است. بنابراین، هر حوزه فعالیتی که داشته باشید، مطمئن شوید که در دوره های حرفه ای، دوره های فنی، کارشناسی ارشد، زبان و… سرمایه گذاری می کنید.

با گرفتن تخصص در این سمینارها و گفتگوها، کارمند نتایج خود را بهبود می‌بخشد و انگیزه روشنی برای ماندن در شرکت دارد.

۷. رعایت عدالت

وقتی در مورد عدالت صحبت می شود، یکی از اصلی ترین ایرادهایی که در آموزش و فرهنگ سازمانی ما وجود دارد این است که می گویند عدالت یعنی برابری! در صورتی که اصلا معنای عدالت برابری نیست. عدالت یعنی هر کسی به اندازه حقش پاداش یا تنبیه دریافت کند.

همانطور که در مدرسه مثال می زدند که اگر یک نفر به اندازه نمره ده تلاش کرده باید ده بگیرد و اگر یک نفر به اندازه ی بیست تلاش کرده باید نمره او بیست شود.

مدیران اگر بخواهند در سازمان با همه یکسان برخورد کنند، این عین بی عدالتی است. اما اگر بخواهند متناسب با دستاورد هایشان با آن ها برخورد کنند عدالت را ایجاد کرده اند.

نکته مهم این است که قضاوت شما نباید خیلی درونی باشد. قوانین مقایسه ای و شاخص های کلیدی برای بهتر یا بدتر بودن افراد نسبت به یکدیگر باید شفاف باشند. یعنی افراد از قبل می توانند تشخیص بدهند که کدام یک از افراد بهتر بوده و شایستگی این را داشته که تشویق بهتری شود یا حتی چه کسی چه اشتباهی کرده و شایستگی آن را داشته که تنبیه شود.

در ادامه به انواع عدالت در حوزه انگیزش منابع انسانی اشاره می کنیم:

1. عدالت بین سازمانی
   یعنی آیا فردی که در سیستم ما مشغول به کار هست با فردی که در سیستم مشابه ما کار می کند در عدالت است یا خیر. اگر نه این مورد باعث نارضایتی و کاهش انگیزه و از دست دادن کارکنانمان می شود و باید رفع گردد.
2. عدالت بین فردی
   یعنی عدالت درون سازمان و با همکاران. در این مورد حتما باید شاخص های کلیدی شما شفاف باشند تا به مشکل برخورد نکنید.
3. عدالت رفتاری
   برخی از مدیران خیلی از اوقات تصور می کنند که مشکل منابع انسانی صرفا پول است. برای کسی این موضوع مصداق دارد که در سطح اول نیازهای خود است و صرفا برای پول کار می کند. اما کسانی که از این لایه گذشته اند و به دنبال نیاز های سطح بالاتر هستند، مبحث عدالت رفتاری نیز برای آنها مهم است، یعنی شما در رفتار با آنها آیا عادلانه رفتار کرده اید یا نه! این موضوع در خانم ها بسیار حساس تر است و آن ها در یک رقابت رفتاری هستند. مثلا وقتی می بینند نسبت به همکار آن ها سلام گرم تری دارید یا توجه بیشتری نسبت به توضیحات آن ها دارید، آن را یک بی عدالتی را قضاوت می کنند. پس باید در حوزه عدالت رفتاری بسیار دقت کنید.

ویدئو ایجاد انگیزه در کارمندان در کمتر از ۵ دقیقه

۸. دخیل کردن کارمندان در تصمیم گیری

کارمندان در حال حاضر بخشی از سازمان شما هستند و ممکن است از میزان بصیرت ارزشمندی که می توانند ارائه دهند متعجب شوید. آن ها روی محصولات و خدمات شما کار می کنند و مطمئناً دیدگاه منحصر به فردی در مورد چگونگی بهبود این موارد و تغییرات دارند. پس آن ها را از تصمیم گیری مستثنی نکنید.

آن ها گاهی ممکن است چیزی را تشخیص دهند که مدیر ارشد قادر به تشخیص آن نبوده است. مشارکت کارمندان در تصمیم گیری، خصوصاً در تصمیماتی که مربوط به آن ها یا حوزه های تخصصی آن ها است، باعث افزایش سطح انگیزه کارکنان می شود. به این ترتیب کارمندان شما احساس هدفمندی و باارزش بودن خواهند کرد.

بیشتر بخوانید: نحوه استخدام کارمند خوب

۹. ارزیابی نیازهای کارکنان

افزایش انگیزش شما را ملزم می کند تا نیاز های منابع انسانی را دقیقاً مشخص کنید. با یک پرسشنامه ساده و ناشناس در رابطه با اهداف و نظرات شخصی در مورد تجارت، رضایت کارکنان و عملکرد مدیریتی خود شروع کنید. بیشتر سوالات باید با پاسخ های ساده “بله”، “نه” یا “شاید” پایان باز داشته باشند.

می توانید با پرسش های ساده که در رسیدن به اهدافتان ما چه نقش داریم؟ چه کمکی می توانیم به شما بکنیم؟ و سوالات این چنینی، سطح توقع و نیاز های کارمندان را درک کرده و برای آن برنامه ریزی کنید.

نتیجه گیری

انگیزه کارمندان یکی از مهمترین مفاهیم در مدیریت منابع انسانی است. در بیشتر سازمان‌ها، شنیدن این جمله رایج است که یک کارمند خاص انگیزه ندارد و از این رو عملکرد او در سازمان ضعیف شده است. به همین دلیل است که شرکت ها برای ایجاد انگیزه در کارکنان، مبالغ هنگفتی را برای ترتیب دادن جلسات آموزشی و رویدادهای تفریحی خرج می کنند.

فقدان انگیزه منجر به عملکرد ضعیف و از دست دادن رقابت پذیری و در نتیجه از دست رفتن منابع تولیدی برای سازمان می شود. به همین دلیل است که مدیران منابع انسانی بر کارکنانی که انگیزه بالایی برای انجام کار دارند تاکید می کنند.

انگیزه کارمندان Motivation in Human Resource در واقع برای سلامت شرکت ها مهم است. تنها زمانی که منابع انسانی انگیزه کافی داشته باشند می توانند بهترین عملکرد خود را ارائه دهند. به طور معمول، شرکت ها به عنوان یک استراتژی برای ایجاد انگیزه در کارکنان، بر پاداش و مزایا تمرکز می کنند؛ اما کارکنان توسط عواملی غیر مالی نیز انگیزه می گیرند.